نویسنده: مهندس حسین رازقی
طی چند ماه اخیر با شیوع بیماری آنفلوآنزای مرغی در نقاط مختلف دنیا وتلفات و ضایعات چشم گیری که در این رابطه در مرغداریها به وجود آمد خطرات آن مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته . از آنجاکه این بیماری درمان قاطعی نداشته وپیشگیری از آن با استفاده از واکسن به تنهایی نتایج خوبی در بر نداشته است لزوم استفاده از مبانی پیشگیری وکنترل بهداشتی بیماری در ابعاد وسیع می تواند تا حد زیادی بیماری را مهار ساخته وخطرات ناشی از آن را رفع نماید.
به منظور پیشگیری از بیماری استفاده از روشهای قرنطینه ای الزام آور است وکشور هایی در این رابطه موفق بوده اند که در بهداشتی کردن سالنهای مرغداری ورعایت موازین بهداشتی جدیت بعمل آورده اند.
بیماری آنفلوآنزای مرغی تهدیدی برای صنعت مرغداری است این بیماری یک عارضه حاد خیلی عفونی وویروسی طیور است. شدت بیماری از فرمهای غیر آشکار یا خفیف تا فرمهای کشنده بیماری تغییر میکند.سویه های کشنده تر مجتمع های طیور تجارتی را ویران میکند. بیماری آنفلوآنزای مرغی میتواند انسان را آلوده نماید.
ویروسهای آنفلوآنزای مرغی در گونه های متعددی از پرندگان اهلی و وحشی دیده شده است. 15 گونه مختلف از ویروس آنفلوآنزا مربوط به طیور تاکنون شناخته شده است. اما در حال حاضر شایعترین نوع آنها ویروس آنفلوآنزای A از زیرگروه‌های H5 و H7 هستند. پرندگان آبی مهاجر مخصوصا اردک‌های وحشی منابع طبیعی ویروسهای آنفلوآنزای مرغی هستند و این پرندگان همچنین بیشترین مقاومت را در برابر این عفونت دارند. پرندگان خانگی از جمله مرغ خانگی و بوقلمون به ویژه مستعد اپیدمی سریع این آنفلوآنزای کشنده هستند
با توجه به مهاجرت پرندگان از کشورهای دیگر به ایران، نمیتوانیم مانع ورود بیماری آنفولانزای مرغی به کشور شویم.
در صورتیکه بیماری آنفولانزای مرغی وارد کشور شود و اجساد پرندگان اطراف محوطه زندگی مردم پیدا شود، احتمال تماس با این اجساد و بروز بیماری بیشتر میشود.
متاسفانه بیماری مذکور در کشورهای همسایه ایران دیده شده و احتمال درگیری ایران نیزوجود دارد. باشناختن این بیماری وپیشگیری از آن می توانیم کمک موثری در جلوگیری از همه گیر شدن این بیماری نماییم.
علائم بیماری در مرغداری :
علائم بیماری بینهایت متغیر وبستگی به گونه های مورد ابتلاء، سن، فاکتور های محیطی وغیره دارد.علائم ممکن است منعکس کننده اختللات وناهنجاریهای تنفسی،گوارشی، تولید مثلی یا سیستم عصبی باشد.علائم در بیشتر موارد گزارش شده شامل کاهش فعالیت، کاهش مصرف غذا ولاغری است.
سویه های کشنده ویروس میتوانند آنقدر سریع بحران بوجود آورند که زیان عمده به مرغداری وارد آورند.بخصوص در مرغهای جوان ممکن است علایم کلینیکی وجودنداشته باشد وتنها مرگ ناگهانی معرف بیماری شناخته شود.در موارد دیگر علائم زیر ممکن است مشاهده گردد:
1) پر های پژمرده و ژولیده
2) افت ناگهانی در تولید تخم مرغ
3) افسردگی وبیحالی
4) از دست دادن اشتها
5) سیانوز(رنگ صورتی مایل به آبی) ریشها و تاجها
6) ادم وتورم سر ، پلکها، تاج،ریش
7) اسهال
8) ترشحات خونی کم رنگ از سوراخ بینی
9) عدم تطابق که شامل از دست دادن توان راه رفتن وایستادن میشود
10) افزایش ضایعات مرگ ومیر گله
11) کاهش جوجه در آوری
12) تغییر رنگ واندازه پوسته تخم مرغ
13) تخم مرغ بسیار شکننده بوده وتخمها فاقد سفیده غلیظ می باشد
جراحات بعد از مرگ
تورم صورت وناحیه زیر منقار عادی است.برداشتن پوست از لاشه مایع روشن وکاهی رنگ را در نسوج زیر پوستی نشان می دهد. عروق خونی پرخون هستند، خونریزی ممکن است در نای مشاهده شود. در پیش معده ولایه سنگدان نیز خون ریزی دیده می شود. در محل دو شاخه شدن نای ونایچه چرک جمع میشود.لایه سنگدان ممکن است به آسانی برداشته شود.سایر نواحی تورم وخونریزی را نشان میدهند که شامل امتداد استخوان سینه ونیز چربی قلب و چربی شکم است.نیمچه های گوشی جوان ممکن است علائم از دست دادن آب شدید بدن را باسایر جراحات کمتر نشان دهند.تستهای آزمایشگاهی برای جلوگیری از اشتباه با سایر بیماریها مثل برونشیت عفونی،وبای مرغان و نیوکاسل ضرروری است.
بیماری آنفلوآنزای مرغی چگونه گسترش حاصل می نماید:
1. گونه های دیگر طیور
2. پرندگان در اسارت
3. پرندگان وحشی ومهاجر
4. حیوانات دیگر
ویروس آنفلوآنزای مرغی می تواند برای دوره های طولانی در درجات حرارت متوسط زنده مانده وممکن است برای مدت غیر محدود ونامعینی در مواد منجمد زنده بماند بنابراین بیماری می تواند از طریق دفع نادرست لاشه هائئ آلوده کود یا فراورده های فرعی طیور گسترش پیداکند. بیماری همچنین بوسیله مردم ووسایل آلوده با ویروس آنفلوآنزای مرغی پخش می شود. ویروس به لباسها،کفش، سطوح تخم مرغ، شانه های تخم مرغ، وسایل و وسائط نقلیه ای که از مرغداری آلوده به مرغداری پاک را پیدا می کنند انتقال حاصل می نماید. هر شیئ که در مرغداری آلوده قرار می گیرد بایستی آلوده تلقی شود وباید جمع آوری وضدعفونی شوند.حشرات وجوندگان ممکن است بطور مکانیکی ویروس را از طیور آلوده به طیور حساس منتقل کنند.
پیشگیری وکنترل بیماری
یک برنامه واکسیناسیون مورد استفاده همراه با قرنطینه موکد برای کنترل فرم خفیف بیماری مورد استفاده قرار میگیرد.در مورد فرمهای کشنده تر بیماری هرچند نظارت ومراقبت دقیق، قرنطینه موکد وسریع تمام گله ها بعنوان تنها متد های موثر درتوقف آنفلوآنزای مرغی است موفقیت در یک چنین برنامه ای بستگی به مرحله بیماری، همکاری کامل وحمایت از صنعت مرغداری دارد.
راههای پیشگیری از این بیماری
1. تمام دربهای ورودی وخروجی مرغداری ایمن وقفل شود
2. فقط اشخاص اصلی مجاز به ورود به مرغداری باشند و رفت و آمد های آنها بایستی تحت کنترل قرار گیرد
3. تدارک لباس پوشیدن مناسب وامکا نات تمیز کردن وضدعفونی برای تمام افرادی که وارد مرغداری می شوند باید مورد نظر قرار گیرد
4. کنترل رفت و آمد ها وحرکات طیور و فراورده های فرعی طیور و وسایلی که وارد مرغداری میشود ویا از آن خارج می شود.
5. ضدعفونی دقیق وموثر سالنهای مرغداری قبل از جوجه ریزی
6. انجام واکسیناسیون های لازم طبق اصول علمی
7. جلوگیری از هرگونه استرس ناخواسته
8. بالا بردن پروتئین جیره
9. پیشگیری وکنترل صحیحCRD و کلی باسیلوز با استفاده از داروهای مفید موثر در زمان مطلوب
آنفلوآنزای مرغی در انسان
تماس مستقیم یا غیر مستقیم پرندگان داخلی با مرغابی‌های وحشی دلیل شایع اپیدمی این بیماری است. همچنین بازارهای فروش پرندگان زنده نقش بسیار مهمی در گسترش این اپیدمی ایفا می‌کنند.
آنفلوآنزای مرغی در انسان با استفاده از آزمایش‌های استاندارد برای تشخیص آنفلوآنزا قابل تشخیص است. اما همیشه نمی‌توان به این آزمایش‌ها اعتماد کرد. داروهای ضد ویروسی گاهی اوقات هم برای پیشگیری و هم برای درمان بیماری موثر هستند. اما هیچ ویروسی هرگز حقیقتا تاکنون در تاریخچه پزشکی معالجه نشده است.
در مورد واکسن هم باید متذکر شد که حداقل تولید آن 4 ماه طول می‌کشد و برای هر زیر گروه و زنجیره از هر ویروس باید واکسن مربوط به خود آن تهیه شود.
علایم این بیماری در انسان شبیه به سایر انواع آنفلوآنزاست که عبارت از تب، سرفه، گلودرد، درد عضلانی، ورم ملتحمه و در حالت‌های شدید آن مشکلات شدید تنفسی و ذات‌الریه است که میتواند منجر به مرگ بیمار شود
بهترین راههای موجود برای مقابله با بیماری آنفلوآنزای مرغی نخست ممانعت از گسترش این بیماری در بین پرندگان از طریق روشهای پیش گیرانه و نابودی کامل موارد آلوده‌است و در درجات بعدی تولید داروهای ضد آنفلوآنزا توسط شرکتهای تولید کنده دارو برای مقابله با ویروس هنگام گسترش آن در بین گروهای انسانی است.
