تعلیم و تربیت از طریق هنر: هربرت رید (28)

فیلسوف انگلیسی، هربرت رید، باعث اصلی توجه بیش‏تر به هنر در ابتدای قرن حاضر بود. وی در کتاب «تعلیم و تربیت از طریق هنر» (1955، ویرایش سوم) به گرایش‏های موجود در جامعه و تعلیم و تربیت نوین که خودجوشی، آزادی و بیان هنرمندانه را سرکوب می‏کند، اعتراض داشت. او اظهار داشت:

سرّ بیماری‏های مشترکمان را باید در جلوگیری از توانایی خلاّقِ خودجوش افراد جست‏وجو کنیم. فقدان خودجوشی در تعلیم و تربیت و سازمان اجتماعی، به از هم پاشیدگی شخصیت مربوط است که نتیجه مصیبت بار پیشرفت‏های اقتصادی و صنعتی و فرهنگی از زمان رنسانس بوده است. (1959، ص 201)

به نظر وی برای مقابله با این پیشرفت‏ها، هنر باید به صورت یک دل‏مشغولی اساسی آموزشی در تمام موضوعات درسی درآید؛ هنر به افراد کمک می‏کند عمیقا بفهمند، و هنر می‏تواند به رشدیک مفهوم اخلاقی صحیح کمک کند. رید نظریه هنر را به عنوان کار پراحساس در تعلیم و تربیت، به کار می‏برد. او نیز مانند دیویی به نفع دیدگاهی از هنر استدلال می‏کرد که تمام موضوعات درسی را تحت تأثیر قرار می‏داد. او اظهار داشت:

... تربیت کلی تا آن‏جا که من می‏شناسم، به سرنوشت موضوعات انفرادی بی‏اعتناست، زیرا فرضیه بنیادی‏اش این است که هدف از تعلیم و تربیت رشد ویژگی‏های کلیِ شناختی و اجتماعی است؛ ویژگی‏هایی که حتی در ریاضیات و جغرافی نیز اساسی‏اند. (1958، ص 221)

به عقیده رید، هنر چیزی شبیه به یک روش کلی است که از طریق هر موضوعی می‏توان آن را آموخت.

هنر در نظر رید در وهله اول در مورد آثار هنری به کار نمی‏رود، بلکه در مورد فعالیت ذهن به کار می‏رود که این آثار را به وجود آورده و درک می‏کند. این فعالیت عاطفی صور یا ماهیات اشیا است؛ از طریق این شهود، انسان از اشیا آگاه می‏شود، چنان‏که گویی اولین بار با آن‏ها برخورد کرده است. به نظر رید، از آن‏جا که هنر، ابزاری برای کشف خویشتن نیز هست، یکی از اهداف تعلیم و تربیت را، که کمک به افراد برای روشن ساختن عواطف و کشف خویشتن است، تأمین می‏کند.

چون رید هنر را اساسا یک نوع بازی می‏دانست، برای نمودهای هنری کودکان ارزش بسیاری قایل بود و نسبت به تحمیل الگوهای واقع گرایانه بزرگسالان به آن‏ها هشدار می‏داد. دیدگاه‏های او درتأکید بر هنرتخیّلی کودکان در مدارس مؤثر بود.

انتقاداتی به طرح‏های پیشنهادی رید صورت گرفته است (پارسونز، 1971). رید بیش از حدّ مدعی شهود عقلانی و اخلاقی کودکان بود. برای مؤثر واقع شدن این شهود، باید شناخت عقلانی نظام‏وار و شناختی از قوانین اخلاقی به وجود آید. به نظر می‏رسد که رید نسبت به خصلت عام دانش و اخلاق بی‏اعتنا بود و ایمان زیادی به توانایی کودکان برای دست‏یابی آسان به دانش صحیح و رفتار اخلاقی داشت. هرچند تردیدی نیست که رید دیدگاهی نسبتا رؤیایی از افراد مطرح می‏کرد، اما طرح‏های او در زمینه ارزش هنر، به عنوان اعتراض علیه محدودیت‏های موجود در جامعه نوین، هنوز ارزشمندند.

این چشم‏انداز تاریخی مختصر درباره هنر با عنایت خاص به نویسندگانی که بر تربیت هنری تأکید کرده‏اند، زمینه بحث معاصر پیرامون تربیت زیبایی شناختی را فراهم می‏کند.